Czym jest kara umowna?
Kara umowna to bardzo przydatna instytucja prawa cywilnego, którą określa się bardzo często jako „zryczałtowane odszkodowanie”. Jeżeli dłużnik – strona umowy, która zaciągnęła zobowiązanie, tego zobowiązania nie wykona lub wykona je nienależycie, będzie zmuszony zapłacić drugiej stronie (wierzycielowi) określoną w umowie kwotę – karę umowną. Kara umowna motywuje zatem dłużnika do właściwego i terminowego wykonania zobowiązania. Wierzycielowi zapewnia natomiast zryczałtowane odszkodowanie. Jeśli bowiem zaistnieje przypadek, który przewidzieliśmy w umowie (czyli jeśli ziści się zdarzenie, na wypadek którego zastrzegliśmy karę umową), np. deweloper opóźni się z wydaniem nam mieszkania o więcej niż 30 dni w stosunku do umówionego terminu, będzie nam przysługiwała określona w umowie kara umowna, bez względu na to, czy w związku z tym opóźnieniem ponieśliśmy jakąś szkodę, czy nie. Gdybyśmy w takim przypadku dochodzili od dewelopera odszkodowania na zasadach ogólnych (a nie kary umownej), musielibyśmy wykazać: po pierwsze – że ponieśliśmy określoną szkodę na skutek tego zdarzenia, po drugie – w jakiej wysokości. Np. że musieliśmy w tym czasie najmować mieszkanie i ponosić koszty czynszu najmu. W przypadku kary umownej – możemy mieszkać za darmo u rodziny, czy przyjaciół, a kara w dalszym ciągu będzie nam przysługiwać.
W celu zabezpieczenia swoich roszczeń, warto zastrzec karę umowną w umowie. Trzeba jednak pamiętać, że kara umowna może także spełniać funkcję ograniczającą odpowiedzialność dłużnika, ponieważ wierzyciel co do zasady nie może żądać odszkodowania większego, niż stanowi wartość zastrzeżonej kary umownej. A zatem nawet jeżeli wierzyciel wykaże, że poniósł większe straty w związku z niewykonaniem, bądź nienależytym wykonaniem przez dłużnika zobowiązania wynikającego z umowy, będzie mógł dochodzić zapłaty odszkodowania tylko do wysokości zastrzeżonej kary umownej, chyba że reguła ta została zmieniona w łączącej strony umowie.
Co istotne, aby skutecznie zastrzec w umowie karę umową, trzeba spełnić klika warunków, m.in. pamiętać, że kara może dotyczyć jedynie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. Nie można jej zastrzec np. na wypadek, że druga strona umowy nie płaci swoich zobowiązań.
Niestety, instytucja kary umownej bywa często wykorzystywana przez przedsiębiorców w sposób nieprawidłowy, a przewidujące ją postanowienia umowne stanowią nierzadko tzw. klauzule niedozwolone w umowach łączących przedsiębiorców z konsumentami.